W dniu 7 października 2014 r. rządy RP i USA podpisały umowę w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia FATCA. Rzeczona umowa międzyrządowa jest konsekwencją dyktatu zastosowanego przez amerykańskiego ustawodawcę wobec zagranicznych instytucji finansowych, który został wprowadzony ustawą federalną Foreign Account Tax Compliance Act (FATCA) regulującą kwestie związane z przestrzeganiem obowiązków podatkowych dotyczących rachunków posiadanych przez amerykańskich podatników za granicą (ustawa weszła w życie z dniem 1 lipca 2014 r.).

Zagraniczne instytucje finansowe, do których zaliczane są m.in. mające siedzibę na terytorium Polski instytucje powiernicze, instytucje depozytowe (np. banki), podmioty inwestujące (np. domy maklerskie i fundusze inwestycyjne) oraz zakłady ubezpieczeń, w przypadku odmowy przekazywania amerykańskiej administracji skarbowej (IRS) informacji na temat osób identyfikowalnych jako amerykańscy podatnicy, muszą zgodzić się na potrącenie 30% podatku u źródła z tytułu wszelkich należności pasywnych otrzymywanych przez nie lub za ich pośrednictwem z terytorium USA. Dla osób posiadających miejsce zamieszkania w Polsce istotne może okazać się, że ww. obowiązek raportowy dotyczy również informacji o osobach posiadających amerykańskie obywatelstwo lub urodzonych w USA, posiadających bieżący adres korespondencyjny w USA lub aktualny, amerykański numer telefonicznych, lub też polska instytucja finansowa otrzymała stałe zlecenie przelewu środków na rachunek prowadzony w USA lub istnieje aktualne, ważne pełnomocnictwo lub upoważnienie do podpisu udzielone osobie posiadającej adres na terytorium USA.

Warunkiem uniknięcia ww. podatku karnego jest zawieranie przez polskie instytucje finansowe indywidualnych porozumień z amerykańską administracją skarbową oraz przekazywanie jej informacji dotyczących amerykańskich podatników, obejmujących dane osobowe tych osób, ich numery identyfikacji podatkowej, miejsce zamieszkania, bilanse rachunków, wpłaty i wypłaty środków. Przekazywanie takich informacji bezpośrednio na rzecz administracji obcego państwa stoi w jawnej sprzeczności z unijnymi i krajowymi przepisami dotyczącymi ochrony danych osobowych, jak również tajemnicy bankowej, maklerskiej i zawodowej. Zadośćuczynienie żądaniom administracji amerykańskiej bez łamania polskiego i unijnego prawa ma być możliwe dzięki zawarciu ww. umowy międzyrządowej, zgodnie z którą określone powyżej informacje będą otrzymywane przez IRS za pośrednictwem polskiej administracji podatkowej. Warto zaznaczyć, że konstytucyjność rozwiązania polegającego na omijaniu przepisów dotyczących ochrony danych osobowych w powyższy sposób jest kwestią dyskusyjną do tego stopnia, iż ma ona być przedmiotem kontroli kanadyjskiego Sądu Federalnego.

Niezależnie od powyższego, polskie instytucje finansowe będą zobowiązane do zbierania i przekazywania do polskiego organu podatkowego, raz do roku, określonych informacji nt. amerykańskich rezydentów podatkowych i posiadanych przez nich w Polsce rachunków. Otrzymane od instytucji finansowych dane, polski organ administracji podatkowej będzie następnie przekazywał administracji amerykańskiej, opierając się przy tym na postanowieniach wielostronnej konwencji z 1998 r. o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach podatkowych lub przepisach polsko-amerykańskiej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (aktualnie obowiązującej umowy z 1974 r. albo umowy zawartej w 2013 r., gdy tylko zacznie ona obowiązywać).

Wynegocjowana przez polski rząd umowa przewiduje ponadto klauzulę najwyższego uprzywilejowania, zapewniającą Polsce możliwość stosowania korzystniejszych warunków implementacji FATCA, jeżeli takie zostaną wynegocjowane z USA przez inne państwo. Umowa oznacza także, że polskie organy podatkowe uzyskają, na zasadzie wzajemności, dostęp do informacji dotyczacych rachunków posiadanych przez polskich rezydentów w amerykańskich instytucjach finansowych.

Intencją stron umowy jest, aby weszła ona w życie przed dniem 30 września 2015 r. W uzasadnionych przypadkach data wejścia umowy w życie może nastąpić przed 30 września 2016 r. (pd)