Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 stycznia 2013 r. (III CZP 57/12) usystematyzowała rozbieżne dotychczas stanowiska w zakresie „uproszczonego podwyższenia kapitału zakładowego w spółce z o.o.”, ustalając, iż podwyższenie kapitału zakładowego na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki z o.o. może nastąpić przez podwyższenie wartości nominalnej udziałów istniejących lub ustanowienie nowych, z tym, że nowe udziały w podwyższonym kapitale mogą być objęte jedynie przez wspólników w stosunku do ich dotychczasowych udziałów.

Podwyższenie kapitału zakładowego następuje przez podwyższenie wartości nominalnej udziałów istniejących lub ustanowienie nowych. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wyróżnia się trzy tryby podwyższania kapitału zakładowego. Pierwszy, określany w piśmiennictwie jako zwykły, polega na podwyższeniu kapitału zakładowego przez zmianę umowy spółki. Zgodnie z art. 255 § 1 i 3 KSH, zmiana umowy spółki wymaga uchwały wspólników, która musi być podjęta co najmniej większością dwóch trzecich głosów (art. 246 § 1 KSH), a sama uchwała powinna być umieszczona w protokole sporządzonym przez notariusza. Tych wymagań nie musi spełniać uchwała wspólników w przedmiocie podwyższenia kapitału zakładowego na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki przewidujących maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego i termin podwyższenia. Do jej przyjęcia wystarczy bezwzględna większość głosów. W tym trybie nie jest też wymagane zachowanie formy protokołu notarialnego. Inny, szczególny tryb podwyższenia kapitału zakładowego ze środków spółki przewiduje art. 260 KSH. Charakteryzuje się tym, że podwyższenie następuje: wyłącznie z udziałem dotychczasowych wspólników (z wyjątkiem samej spółki – art. 260 § 4 KSH); wyłącznie ze środków spółki i tylko przez zmianę umowy spółki. Ponadto wspólnikom przysługuje ustawowe prawo pierwszeństwa zarówno w przypadku ustanowienia nowych udziałów jak i podwyższenia wartości nominalnej dotychczasowych udziałów (art. 260 § 2 KSH). Nie jest też potrzebne oświadczenie o objęciu udziałów oraz oświadczenie wszystkich członków zarządu o wniesieniu wkładów (art. 262 § 3 KSH).

Sąd Najwyższy już kilkakrotnie zajmował stanowisko w tej kwestii, opowiadając się generalnie za wąskim zastosowaniem podwyższenia uproszczonego i za poglądem, zgodnie z którym w przypadku uproszczonego podwyższenia kapitału zakładowego udziały w podwyższonym kapitale mogą przypaść wyłącznie dotychczasowym wspólnikom, i to w proporcjach odpowiadających posiadanym już przez nich udziałom. Reprezentowano również stanowiska przeciwne, które uwzględniały możliwość szerszego zastosowania omawianej instytucji i przydzielenia udziałów w oderwaniu od dotychczasowych proporcji, a nawet dopuszczenia do spółki osób trzecich, z pozbawieniem dotychczasowych wspólników prawa pierwszeństwa.

W omawianej uchwale Sąd Najwyższy potwierdził, iż odesłaniazawarte w przepisach kodeksu spółek handlowych należy rozumieć w ten sposób, że podwyższenie kapitału zakładowego na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki może nastąpić tylko wówczas, gdy udziały w podwyższonym kapitale zakładowym przypadną wyłącznie dotychczasowym wspólnikom, i tylko w proporcjach odpowiadających posiadanym już przez nich udziałom. Ponieważ przepis ten jest bezwzględnie obowiązujący, zdaniem Sądu Najwyższego stanowi on przepis szczególny względem przepisu dopuszczającego pozbawienie wspólników prawa pierwszeństwa objęcia udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym.

Przyjęcie stanowiska, że przy uproszczonym podwyższeniu kapitału zakładowego, nowe udziały mogą przypaść jedynie dotychczasowym wspólnikom i to tylko w stosunku do ich dotychczasowych udziałów, nie oznacza, że podwyższenie kapitału zakładowego w tym trybie jest możliwe tylko przez ustanowienie nowych udziałów, a tym samym, że wyłączone jest podwyższenie przez podniesienie wartości nominalnej udziałów istniejących.

Magdalena Mielczarek
m.mielczarek@sadkowskiiwspolnicy.pl
Radca prawny
Sadkowski i Wspólnicy