Dnia 7 czerwca 2018 r. Sejm uchwalił długo wyczekiwaną ustawę o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Nowoopracowane przepisy przewidują, iż po śmierci przedsiębiorcy, pracownicy wciąż znajdą w firmie zatrudnienie, a zezwolenia, koncesje, licencje a także kontrakty handlowe będą mogły być kontynuowane. Czy uchwalone przepisy pozwolą przedsiębiorcom jednoosobowym spać spokojnie i nie martwić się o sukcesję swojej firmy?

Celem ustawy jest umożliwienie kontynuowania biznesu prowadzonego w formie jednoosobowej działalności gospodarczej  po śmierci przedsiębiorcy aż do momentu ustalenia szczegółów dziedziczenia przez spadkobierców. W tym celu konieczne jest powołanie zarządcy sukcesyjnego do tymczasowego zarządu przedsiębiorstwem, tj. od śmierci przedsiębiorcy aż do działu spadku.

Do najistotniejszych założeń ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej w brzmieniu przyjętym przez Sejm zaliczyć należy:

• zarządca sukcesyjny będzie mógł zostać powołany zarówno za życia przedsiębiorcy, jak i po jego śmierci przez małżonka lub osoby, które dziedziczą przedsiębiorstwo;
• funkcję zarządcy będzie mogła pełnić dowolna osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, a kandydat na zarządcę nie musi być ani spokrewniony z przedsiębiorcą, ani też profesjonalnie zajmować się zarządzeniem majątkiem;
• do skutecznego powołania zarządcy sukcesyjnego konieczne będzie sporządzenie aktu powołania zarządcy sukcesyjnego przez przedsiębiorcę lub jego następców, wyrażenie przez zarządcę zgody na powołanie oraz dokonanie wpisu do CEIDG;
• powołanie oraz odwołanie zarządcy sukcesyjnego wymagać będzie formy pisemnej pod rygorem nieważności;
• funkcję zarządcy sukcesyjnego w jednym czasie będzie mogła pełnić tylko jedna osoba, jednakże będzie istniała możliwość powołania „następcy” zarządcy sukcesyjnego na wypadek, gdyby zarządca sukcesyjny powołany w pierwszej kolejności zrezygnował z pełnienia tej funkcji albo nie mógł jej pełnić;
• zawieszenie działalności gospodarczej nie będzie stanowić przeszkody do ustanowienia zarządu sukcesyjnego;
• nie będzie można ustanowić zarządu sukcesyjnego, jeżeli została ogłoszona upadłość zmarłego przedsiębiorcy;
• w okresie pełnienia funkcji przez zarządcę sukcesyjnego przedsiębiorstwo będzie działać pod dotychczasową firmą przedsiębiorcy z dodaniem oznaczenia „w spadku”;
• od chwili ustanowienia zarządu sukcesyjnego zarządca sukcesyjny będzie wykonywać prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy wynikające z wykonywanej przez niego działalności gospodarczej oraz prawa i obowiązki wynikające z prowadzenia przedsiębiorstwa „w spadku”;
• w okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego zarządca sukcesyjny wykonywać będzie uprawnienia i obowiązki pracodawcy;
• zarządca sukcesyjny po spełnieniu określonych wymogów będzie mógł kontynuować korzystanie z zezwoleń, koncesji, licencji i innych decyzji administracyjnych związanych z przedsiębiorstwem, o ile odrębne przepisy nie będą stanowić inaczej;
• nabywca przedsiębiorstwa „w spadku” będzie mógł wystąpić do właściwego organu o przeniesienie na niego zezwoleń, koncesji, licencji i innych decyzji administracyjnych związanych z przedsiębiorstwem w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy, jeżeli nie został ustanowiony zarząd sukcesyjny albo wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego;
• będzie istniała możliwość powołania zarządcy sukcesyjnego na wypadek śmierci wspólnika spółki cywilnej.

Należy podkreślić, iż korzystanie z rozwiązań przewidzianych w ustawie jest w pełni dobrowolne, a zarządcę sukcesyjnego można w każdym czasie odwołać.

Ponadto, ustawa przewiduje również szerszy krąg osób objętych zwolnieniem podatku od spadku i darowizn. Niniejsze zagadnienie zostało bardziej szczegółowo poruszone w artykule: „Szerszy krąg spadkobierców nie zapłaci podatku od nabycia w spadku przedsiębiorstwa osoby fizycznej oraz szybciej je sprzeda”.

Wprawdzie uchwalona przez Sejm ustawa wychodzi naprzeciw oczekiwaniom wielu polskich przedsiębiorców, którzy do tej pory obawiali się o sukcesję swojej firmy rodzinnej. Jednakże analiza przepisów ustawy pozwala podejrzewać, że jej stosowanie w praktyce może okazać się problematyczne i skomplikowane, a założone przez przedsiębiorcę cele nie zostaną osiągnięte. Warto zatem rozważyć czy prowadzenie biznesu w formie jednoosobowej działalności gospodarczej jest najkorzystniejszym rozwiązaniem. Niejednokrotnie bowiem przekształcenie w spółkę handlową lub wniesienie swojego przedsiębiorstwa do spółki w formie aportu okazuje się być najlepszym rozpoczęciem wdrażania planu sukcesji w swojej firmie.

Daria Leszczyk – Adwokat
Pola Sarnowska – Prawnik
Dział Prawa Handlowego i Obrotu Międzynarodowego