FATCA, CRS – pomoc w compliance bankowym

Polska przystępując do podpisanego w dniu 29 października 2014 r. Wielostronnego porozumienia właściwych władz w sprawie automatycznej wymiany informacji finansowych (Competent Authority Agreement), zobowiązała się do implementacji rozwiązań umożliwiających automatyczną wymianę informacji dotyczących opodatkowania z państwami spoza Unii Europejskiej.

Aktem prawnym, który wprowadza CRS do polskiego porządku prawnego jest ustawa z dnia 9 marca 2017 roku o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami (dalej jako „ustawa”). W dziale III ustawy uregulowano automatyczną wymianę informacji o rachunkach raportowanych.

Procedury sprawozdawcze, w rozdziale 3. działu III ustawy określają, iż obowiązek raportowania dotyczy rachunków raportowanych oraz nieudokumentowanych (rachunek nieudokumentowany, tj. istniejący rachunek indywidualny posiadany przez osobę o nieustalonej rezydencji). Art. 31 ust. 2 ustawy wskazuje jakie rachunki nie podlegają temu obowiązkowi.

W Polsce właściwym organem w sprawach wymiany informacji podatkowych z innymi państwami jest Szef Krajowej Administracji Skarbowej (dalej jako „KAS”) i w tym zakresie przysługują mu uprawnienia organu podatkowego. Przepisy ustawy nakładają na raportującą instytucję finansową obowiązek przekazywania Szefowi KAS informacji o rachunkach raportowanych za okres roku kalendarzowego do dnia 30 czerwca roku następnego. Informacja taka powinna zawierać m.in.:

• imię i nazwisko, datę i miejsce urodzenia w przypadku osoby fizycznej, nazwę, adres, państwo rezydencji oraz TIN osoby raportowanej będącej posiadaczem rachunku, a w przypadku podmiotu będącego posiadaczem rachunku – nazwę, adres, państwo rezydencji, TIN danego podmiotu, a także dane osoby kontrolującej, analogiczne jak w przypadku osoby fizycznej;
• numer rachunku;
• nazwę i adres raportującej instytucji finansowej oraz TIN;
• saldo rachunku lub wartość.

Raportująca instytucja finansowa zobowiązana jest również przekazać szefowi KAS informację o rachunkach nieudokumentowanych.

Ponadto, na podstawie art. 43 ust. 1 ustawy, raportująca instytucja finansowa może żądać od posiadacza rachunku oraz osoby kontrolującej złożenia oświadczeń o rezydencji podatkowej lub innych dokumentów. W przypadku posiadacza rachunku będącego podmiotem, w oświadczeniu takim należy wskazać status oraz rodzaj posiadacza rachunku – aktywny lub pasywny NFE.

Zgodnie z obecnie obowiązującymi standardami OECD w zakresie CRS (Common Reporting Standard) i AEOI (Automatic Exchange Of Information) polegającymi na automatycznej, globalnej weryfikacji danych o ostatecznych beneficjentach rzeczywistych (UBO) rachunków bankowych, które następnie są przekazywane do właściwych urzędów skarbowych w kraju rezydencji podatkowej danego podatnika oraz implementującymi go przepisami polskimi, instytucje finansowe są zobowiązane do przekazywania/zbierania informacji w odniesieniu do kont zarówno osób fizycznych jak i prawnych istniejących na dzień 31 grudnia 2015 roku tzw. kont „istniejących wcześniej” lub założonych po tej dacie.

W przypadku istniejącego rachunku podmiotów, którego łączne saldo lub wartość na dzień 31 grudnia 2015 roku nie przekraczały kwoty 250.000 dolarów amerykańskich, raportująca instytucja finansowa może zadecydować o braku konieczności weryfikacji, identyfikacji, raportowania takiego rachunku do czasu gdy łączne saldo lub wartość nie przekroczą wskazanej kwoty.   

W przypadku istniejących rachunków podmiotów, których łączne saldo lub wartość:

• przekraczały na dzień 31 grudnia 2015 roku kwotę 250.000 dolarów amerykańskich – raportująca instytucja finansowa zobowiązana była do zakończenia ich identyfikacji do dnia 31 grudnia 2018 r.;
• nie przekraczały na dzień 31 grudnia 2015 roku kwoty 250.000 dolarów amerykańskich – raportująca instytucja finansowa zobowiązana jest do zakończenia ich identyfikacji w ciągu roku kalendarzowego następującego po roku, w którym łączne saldo lub wartość przekroczy tę kwotę.

Rachunki otwierane do 31 grudnia 2015 roku, nie podlegają zatem nowej procedurze.

W stosunku do nowych kont, zakładanych po 1 stycznia 2016 roku, progi minimalne nie zostały wprowadzone, stąd wszystkie podlegają raportowaniu. Każde konto bankowe otwierane po 1 stycznia 2016 roku, w państwie które zgodziło się na wdrożenie CRS, ma podlegać nowej procedurze, dzięki której będzie identyfikowana rezydencja podatkowa właściciela rachunku bankowego, a jego saldo na dzień 31 grudnia każdego roku, zostanie zaraportowane bez względu na wysokość.

Pierwsza wymiana informacji o nowych kontach i dotychczas istniejących w nowym standardzie, nastąpiła na koniec września 2017 roku – i objęła jedynie konta osób fizycznych, natomiast wymiana dotycząca pozostałych kont bankowych, a więc kont osób prawnych, zgodnie ze standardem CRS miała miejsce na koniec września 2018 roku.

Nowe rachunki są traktowane jako raportowane, jeżeli znajdują się w posiadaniu przynajmniej jednego podmiotu będącego:

• osobą raportowaną lub
• pasywnym NFE (kontrolowanym przez osobę raportowaną).

Szef Krajowej Administracji Skarbowej zobowiązany jest przekazywać organom państw uczestniczących informacje o rachunkach raportowanych należących do rezydentów danych państw. Szef KAS udostępnia zgromadzone od instytucji finansowych informacje raz w roku do dnia 30 września roku następującego po roku kalendarzowym, którego informacje dotyczą.

Poniżej znajdują się ustawowe definicje najważniejszych pojęć.

W art. 24 ust. 1 pkt 43 ustawy określa się rachunek raportowany jako rachunek finansowy prowadzony przez raportującą instytucję finansową (tj. polską instytucję finansową z zastrzeżeniem art. 32 ust. 1 ustawy) i znajdujący się w posiadaniu co najmniej jednej osoby raportowanej lub pasywnego NFE (def. poniżej) kontrolowanego przez co najmniej jedną osobę kontrolującą (tj. beneficjenta rzeczywistego w rozumieniu art. 2 pkt 1a ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu) będącą osobą raportowaną, pod warunkiem, że zostanie on zidentyfikowany jako taki rachunek na podstawie procedur należytej staranności.

Z kolei na podstawie art. 24 ust. 1 pkt 21 ustawy, za osobę raportowaną uważa się osobę z państwa uczestniczącego oraz osobę z państwa trzeciego inną niż:

1. spółka kapitałowa, której akcje są przedmiotem regularnego obrotu na co najmniej jednym uznanym rynku papierów wartościowych,
2. spółka będąca podmiotem powiązanym spółki określonej w lit. a,
3. podmiot rządowy, organizacja międzynarodowa lub bank centralny,
4. instytucja finansowa.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 25 ustawy państwem uczestniczącym jest:

1. inne niż Rzeczpospolita Polska państwo członkowskie,
2. inne niż Stany Zjednoczone Ameryki państwo lub terytorium, z którym Rzeczpospolita Polska zawarła porozumienie stanowiące podstawę automatycznej wymiany informacji o rachunkach raportowanych,
3. inne niż Stany Zjednoczone Ameryki państwo lub terytorium, z którym Unia Europejska zawarła porozumienie stanowiące podstawę automatycznej wymiany informacji o rachunkach raportowanych, wymienione w wykazie opublikowanym przez Komisję Europejską.

W celu zakwalifikowania danego podmiotu jako Aktywny Podmiot Niefinansowy, zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami, musi on spełnić jeden z następujących warunków:

1. mniej niż 50% dochodu brutto NFE za poprzedni rok kalendarzowy stanowi dochód pasywny, przez który rozumie się przychody z dywidend i inne przychody z udziału w zyskach osób prawnych, przychody ze zbycia udziałów (akcji), wierzytelności, odsetek i pożytków od wszelkiego rodzaju pożyczek, poręczeń i gwarancji, a także przychody z praw autorskich, praw własności przemysłowej, w tym z tytułu zbycia tych praw, a także zbycia i realizacji praw z instrumentów finansowych, oraz mniej niż 50% aktywów posiadanych przez NFE w trakcie poprzedniego roku kalendarzowego stanowią aktywa, które przynoszą dochód pasywny lub są posiadane dla osiągania dochodu pasywnego,
2. akcje NFE są przedmiotem regularnego obrotu na uznanym rynku papierów wartościowych lub NFE jest podmiotem powiązanym podmiotu, którego akcje są przedmiotem regularnego obrotu na uznanym rynku papierów wartościowych,
3. NFE jest podmiotem rządowym, organizacją międzynarodową, bankiem centralnym lub podmiotem będącym w całości własnością co najmniej jednego z tych podmiotów,
4. czynności dokonywane przez NFE obejmują głównie posiadanie, w całości lub w części, wyemitowanych akcji co najmniej jednej jednostki zależnej lub zapewnienie finansowania i świadczenia usług tym jednostkom zależnym, które prowadzą działalność w branżach lub sektorach innych niż działalność instytucji finansowej; NFE nie spełnia tego kryterium, jeżeli działa jako fundusz private equity, fundusz venture capital, fundusz typu leveraged buyout (LBO) lub jakikolwiek inny instrument inwestycyjny, którego celem jest nabycie lub finansowanie spółek, a następnie posiadanie udziałów w tych spółkach jako aktywów trwałych do celów inwestycji,
5. NFE nie prowadził ani nie prowadzi działalności gospodarczej, jednakże inwestuje kapitał w aktywa z zamiarem prowadzenia działalności innej niż działalność instytucji finansowej; NFE nie spełnia tego kryterium, jeżeli upłynęły 24 miesiące od dnia utworzenia tego NFE,
6. NFE nie był instytucją finansową przez ostatnie 5 lat oraz jest w trakcie procesu likwidacji aktywów lub reorganizacji z zamiarem kontynuowania lub wznowienia działalności w zakresie innym niż działalność instytucji finansowej,
7. NFE zajmuje się głównie transakcjami finansowymi lub zabezpieczającymi z podmiotami powiązanymi, które nie są instytucjami finansowymi, lub na rzecz tych podmiotów oraz nie zapewnia finansowania ani nie świadczy usług zabezpieczających na rzecz innego podmiotu niebędącego podmiotem powiązanym, pod warunkiem że grupa tych powiązanych podmiotów prowadzi przede wszystkim działalność inną niż działalność instytucji finansowej,
8. NFE spełnia łącznie następujące kryteria:

• został utworzony i działa w państwie rezydencji wyłącznie dla celów religijnych, charytatywnych, naukowych, artystycznych, kulturalnych, sportowych lub edukacyjnych lub został utworzony i działa w tym państwie jako organizacja zawodowa, organizacja przedsiębiorców, izba handlowa, organizacja pracy, organizacja rolnicza lub ogrodnicza, organizacja obywatelska lub organizacja prowadzona wyłącznie w celu wspierania opieki społecznej,
• jest zwolniony z podatku dochodowego w państwie rezydencji,
• nie posiada udziałowców ani członków, którzy są właścicielami lub beneficjentami dochodu lub aktywów NFE,
• przepisy państwa rezydencji NFE lub dokumenty założycielskie NFE nie pozwalają na przekazanie ani wykorzystanie jego dochodu lub aktywów na rzecz osoby prywatnej lub podmiotu niebędącego podmiotem prowadzącym działalność charytatywną, z wyjątkiem sytuacji, gdy takie przekazanie lub wykorzystanie jest dokonywane zgodnie z prowadzoną przez NFE działalnością charytatywną, w ramach zapłaty wynagrodzenia za wykonane usługi lub zapłaty odzwierciedlającej wartość rynkową nabytego przez ten podmiot majątku,
• przepisy państwa rezydencji NFE lub dokumenty założycielskie NFE wymagają, aby w przypadku likwidacji lub rozwiązania tego NFE wszystkie jego aktywa zostały przekazane podmiotowi rządowemu lub organizacji pożytku publicznego lub przypadły w udziale państwu rezydencji tego NFE lub jednostce terytorialnej niższego szczebla danego państwa.

Z kolei, zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 26 i 29 lit. b ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami, podmioty uważane jako pasywne NFE to takie, których nie można zakwalifikować jako aktywne NFE, na podstawie przynajmniej jednego z powyżej wskazanych kryteriów. Ponadto, pasywnym podmiotem niefinansowym jest również podmiot inwestujący, niebędący instytucją finansową z państwa uczestniczącego, którego przychody brutto przypadają głównie na inwestowanie lub reinwestowanie aktywów finansowych lub obrót aktywami finansowymi, jeżeli jest zarządzany przez inny podmiot będący instytucją depozytową, instytucją powierniczą, zakładem ubezpieczeń lub podmiotem inwestującym, który w ramach działalności gospodarczej wykonuje głównie co najmniej jedną z następujących czynności lub operacji na rzecz lub w imieniu innych osób:

• obrót instrumentami rynku pieniężnego, czekami, wekslami, certyfikatami depozytowymi, instrumentami pochodnymi,
• obrót walutą,
• obrót pochodnymi instrumentami walutowymi, instrumentami pochodnymi na stopę procentową i indeksowymi instrumentami pochodnymi,
• obrót zbywalnymi papierami wartościowymi lub towarowymi kontraktami terminowymi typu future,
• zarządzanie indywidualnym i zbiorowym portfelem aktywów,
• inne formy inwestowania, administrowania lub zarządzania aktywami finansowymi lub środkami pieniężnymi.