W dniu 23 grudnia 2015 r. Urząd Komisji Nadzoru Finansowego wydał pisemne stanowisko w sprawie prawnych podstaw żądań ujawnienia informacji stanowiących tajemnicę zawodową w rozumieniu przepisów art. 147 Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. z 2014 r., poz. 94 z późn. zm.), kierowanych do domów maklerskich przez dyrektorów Zakładów Ubezpieczeń Społecznych oraz dyrektorów Urzędów Kontroli Skarbowej w związku z przeprowadzanymi przez nie czynnościami.

Powyższe zagadnienie przez dłuższy czas budziło wątpliwości wśród podmiotów nadzorowanych przez Komisję Nadzoru Finansowego w związku z:

• kontrolami przeprowadzanymi w domach maklerskich przez organy kontroli skarbowej w trybie przepisów Ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz.U. z 2015 r., poz. 553 z późn. zm.) oraz
• postępowaniami egzekucyjnymi prowadzonymi wobec klientów domów maklerskich w trybie przepisów Ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2014 r., poz. 1619 z późn. zm.) m.in. przez dyrektorów oddziałów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Wątpliwości dotyczyła w szczególności możliwości odmowy udzielenia powyższym organom informacji stanowiących tajemnicę zawodową w rozumieniu Ustawy o obrocie instrumentami finansowymi i sytuacji, w jakich taka odmowa może nastąpić.

Tajemnica zawodowa firm inwestycyjnych, w tym domów maklerskich, została uregulowana przez ustawodawcę w art. 147 Ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, który stanowi, że maklerzy i doradcy inwestycyjni, członkowie statutowych organów takiego podmiotu, ich pracownicy i współpracownicy wraz z osobami im podlegającymi i inne osoby wskazane w przepisach szczególnych obowiązani są zachować w tajemnicy wszelkie informacje, jakie uzyskali w związku ze swoimi czynnościami służbowymi, dotyczące chronionych prawem interesów podmiotów dokonujących czynności związanych z obrotem instrumentami finansowymi, lub innych czynności w ramach działalności objętej nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego lub zagranicznego organu nadzoru. W szczególności tajemnicą objęte są:

1. dane osobowe strony umowy lub innej czynności prawnej,
2. treść umowy lub przedmiot czynności prawnej,
3. dane o sytuacji majątkowej strony umowy, w tym dane dotyczące rachunku papierów wartościowych, innego rachunku, na którym zapisywane są instrumenty finansowe niebędące papierami wartościowymi, i rachunku pieniężnego służącego do obsługi tych rachunków.

W swoim pisemnym stanowisku Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, wyjaśniając powyższe zagadnienie, opowiedział się za możliwością ujawniania przez domy maklerskie informacji stanowiących ich tajemnicę zawodową na rzecz organów kontroli skarbowej, jednakże:

1. organy kontroli skarbowej winne wskazać w żądaniu kierowanym do danego podmiotu właściwą podstawę prawną, tj. art. 33 ust. 2 w związku z ust. 1 oraz w związku z art. 33a ust. 1 Ustawy o kontroli skarbowej, który stanowi przepis szczególny w stosunku do art. 150 Ustawy o obrocie instrumentami finansowymi,
2. żądanie winno odpowiadać wymogom formalnym określonym w art. 33a ust. 2 Ustawy o kontroli skarbowej – Ustawa ta wprost przy tym zastrzega uprawnienie domów maklerskich do odmowy udzielenia informacji w przypadku uchybienia tym wymogom,
3. żądana informacja może zostać przekazana wyłącznie w związku z wszczętym postępowaniem przygotowawczym w sprawie o przestępstwa i wykroczenia oraz przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe lub w okolicznościach wymienionych w art. 33a ust. 1 ww. Ustawy.

W odniesieniu do drugiej z powyższych kwestii Urząd wskazał natomiast, że art. 19 § 4 Ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji istotnie przewiduje, że egzekucja należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne może być prowadzona wyłącznie z wynagrodzenia za pracę, świadczeń z ubezpieczenia społecznego, renty socjalnej, wierzytelności pieniężnych oraz rachunków bankowych. Urząd zwrócił jednakże jednocześnie uwagę, że w zakresie definicji wierzytelności pieniężnych, o których mowa w ww. przepisie, mieszczą się również „prawa z instrumentów finansowych w rozumieniu Ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, zapisane na rachunku papierów wartościowych lub innym rachunku, oraz wierzytelności z rachunku pieniężnego służącego do obsługi takich rachunków” (zgodnie z definicją z art. 1a pkt 12 lit. a) przedmiotowej Ustawy).

Jeśli więc skierowane do domu maklerskiego żądanie ujawnienia informacji dotyczących rachunków instrumentów finansowych jednego z jego klientów następuje w związku z toczącym się postępowaniem egzekucyjnym (tj. jednym z ustawowych zadań dyrektora Zakładu Ubezpieczeń Społecznych), to ma ono swoje prawne uzasadnienie jako realizacja szeroko rozumianej egzekucji z wierzytelności pieniężnych.

Reasumując powyższe stanowisko należy uznać, że informacje dotyczące klientów firm inwestycyjnych, choć uważnie strzeżone, nie są jednak objęte bezwzględną ochroną, a ustawodawca przyznał w tym zakresie słuszne pierwszeństwo prawom wierzycieli i interesowi zbiorowemu.

Monika Kapijas
m.kapijas@sadkowskiiwspolnicy.pl
Radca prawny w Dziale Prawa Handlowego i Obrotu Międzynarodowego
Sadkowski i Wspólnicy