Zmasowana ofensywa rządu przeciwko wyłudzeniom w VAT

Na początek 2017 r. zapowiadane jest wejście w życie pakietu istotnych zmian legislacyjnych, których celem jest poprawa ściągalności podatku VAT. Projekt nowelizacji został 28 października br. przyjęły przez Radę Ministrów i przekazany pod obrady Sejmu.

Luka w VAT wynikająca z oszustw podatkowych jest obecnie uznawana za jeden z głównych problemów stabilności finansów publicznych nie tylko w Polsce, lecz także w pozostałych państwach UE. Zgodnie z szacunkami Komisji Europejskiej z 2014 r. luka z tytułu VAT w Polsce, kreowana głównie przez przestępstwa karuzelowe oraz szarą strefę, wynosi obecnie ok. 40 mld zł rocznie. Jak natomiast wskazano w oceną skutków regulacji, wprowadzenie projektowanego pakietu zmian powinno w 10-letniej perspektywie przynieść do budżetu dodatkowe 35,2 mld zł.

Wśród projektowanych zmian standardowo znalazły się regulacje rozszerzające katalog czynności objętych tzw. mechanizmem odwróconego obciążenia. Mechanizm ten polega na „przenoszeniu” obowiązku rozliczenia podatku z dostawcy na nabywcę, tym samym stanowi on odstępstwo od generalnej zasady, zgodnie z którą osobą zobowiązaną do zapłaty VAT jest podatnik dokonujący dostawy towarów lub świadczenia usług. Od nowego roku to będący podatnikiem nabywca określonych usług budowlanych, a nie ich dostawca, będzie zobowiązany do rozliczania VAT.

Jakkolwiek zastosowanie mechanizmu odwróconego obciążenia okazuje się być najskuteczniejszą metodą przeciwdziałania oszustwom opartym na schemacie tzw. znikającego podatnika, to niewątpliwą słabością tego rozwiązania jest konieczność precyzyjnego ograniczenia tego rozwiązania do konkretnych kategorii czynności. W rezultacie, w ujęciu „globalnym” korzyści z tego rozwiązania są nieznaczne. Organizatorzy karuzel VAT z reguły nie mają bowiem najmniejszych problemów z szybkim i sprawnym „przeniesieniem” swojej aktywności na inne obszary, np. na „handel” folią typu strech lub dyskami pamięci. Takie działanie oszustów skutkuje nienajszybszą reakcją ustawodawcy w postaci rozszerzenia katalogu wyjątków od ogólnej reguły na kolejne towary lub usługi, co ponownie w niewielkim stopniu redukuje lukę VAT, lecz równocześnie komplikuje system.

Znakomita większość przedsiębiorców nie powinna jednak odczuć ww. rozszerzenia zakresu odwrotnego obciążenia. Niepokój uczciwych podatników mogą natomiast budzić zmiany w przepisach, których stosowanie zostanie oparte na tzw. uznaniu administracyjnym. To bowiem nieodłącznie wiąże się z wyższym ryzykiem błędnej oceny stanu faktycznego przez organ władzy.

Przykładem regulacji obejmujących element uznania administracyjnego mogą być projektowane przepisy, których celem jest zapewnienie, że w rejestrze VAT nie będą figurować podmioty nieprowadzące działalności opodatkowanej. W rezultacie, brak określonych podmiotów (w szczególności tzw. „słupów”) w bazie on-line podatników ma stanowić informację dla ich potencjalnych kontrahentów, że mogą oni mieć do czynienia z podmiotami nierzetelnymi. Cel ten ma być osiągnięty m.in. poprzez bardziej dokładną weryfikację przez organ rejestrujący danych podanych w zgłoszeniu rejestracyjnym. Powyższe ma skutkować odmową rejestracji w przypadku stwierdzenia, że podane przez wnioskodawcę dane są nieprawdziwe, a w szczególności, że jest on nastawiony na wprowadzanie do obrotu „pustych” faktur lub wyłudzenia zwrotu podatku.

Dodatkowo, rejestracja dla celów VAT osób niebędących podatnikami ma zostać ograniczona w drodze nałożenia na pełnomocników dokonujących takiej rejestracji solidarnej odpowiedzialności za zaległości podatkowe nowo zarejestrowanego podatnika VAT, powstałe w związku z czynnościami wykonanymi w ciągu pierwszych 6 miesięcy od zarejestrowania. Odpowiedzialność pełnomocnika w tym przypadku ma nie przekraczać kwoty 500 000 zł.

Ponadto, organ podatkowy uzyska uprawnienie do wyrejestrowania podmiotu z rejestru podatników VAT jeżeli stwierdzi wystąpienie określonych w ustawie okoliczności, np. jeżeli uzna, że podatnik dopuścił się wystawienia tzw. „pustych” faktur, lub też wiedział lub miały uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że uczestniczy w procederze oszustwa lub nadużycia podatkowego.

Kolejną istotną zmianą wynikającą z komentowanego projektu jest ponowne wprowadzenie sankcji podatkowych za nierzetelne rozliczanie podatku. Sankcja ma przybrać formę dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości odpowiadającej 30% kwoty zaniżenia tego zobowiązania.

W ramach omawianej nowelizacji ustawodawca zamierza ponadto:

ograniczyć prawo do kwartalnego rozliczania VAT;
wprowadzić od 2017 r. powszechny obowiązek składania przez podatników deklaracji oraz informacji podsumowujących w formie elektronicznej (dla części podatników od 2018 r.);
rozszerzyć zakres solidarnej odpowiedzialności nabywców za zobowiązania podmiotów dokonujących dostawy określonych towarów (np. paliw i metali szlachetnych);
doprecyzować zasady dotyczących uiszczania tzw. kaucji gwarancyjnej;
w zakresie tzw. zwolnienia podmiotowego zwiększyć kwotę limitu sprzedaży w roku poprzednim ze 150 tys. zł do 200 tys. zł;
przedłużyć okres stosowania podwyższonych stawek VAT (23%, 8% i 5%) do końca roku 2018.

Warto dodać, że działaniom rządu w zakresie zmian w ustawie o podatku od towarów i usług towarzyszą zmiany w przepisach Ordynacji podatkowej oraz Kodeksu karnego, w tym ujęte we wrześniowym projekcie nowelizacji ww. kodeksu zaostrzenie kar za wyłudzanie podatku poprzez wystawianie fikcyjnych faktur o wartości powyżej 5 mln zł, w tym wprowadzenie kary 25 lat pozbawienia wolności.