I Czym jest i czemu ma służyć Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych?

Już niebawem, z dniem 13 października 2019 r., wchodzą w życie przepisy ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1115 z późn. zm.) – „ustawa AML” wprowadzające nowe narzędzie identyfikacji tzw. beneficjentów rzeczywistych (pojęcie ustawowe) czyli rzeczywistych właścicieli spółek prawa handlowego – Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych – „CRBR” lub „Rejestr”.

Wchodzące w życie przepisy stanowią implementację Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, zmieniającej rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 i uchylającej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/60/WE oraz dyrektywę Komisji 2006/70/WE – „IV Dyrektywa AML”.

Przyjęcie IV Dyrektywy AML stanowiło swoistą odpowiedź prawodawcy unijnego na głośna aferę w sektorze finansowym, tzw. „Panama Papers” mającą poprawić przejrzystość funkcjonowania tego sektora w całej Unii. Jednym z narzędzi zapewnienia owej przejrzystości jest nałożenie na państwa członkowskie obowiązku, zgodnie z którym powinny one zapewnić dostęp do informacji o beneficjentach rzeczywistych podmiotów o charakterze korporacyjnym i innych podmiotów prawnych w wystarczająco spójny i skoordynowany sposób, za pośrednictwem centralnych rejestrów, w których podane są informacje o beneficjentach rzeczywistych, ustanawiając jasną zasadę publicznego dostępu, tak aby osoby trzecie były w stanie ustalić na terytorium całej Unii, kim są beneficjenci rzeczywiści podmiotów o charakterze korporacyjnym i innych podmiotów prawnych.

Wprowadzenie do polskiego porządku CRBR stanowi wykonanie wskazanego powyżej obowiązku nałożonego na państwa członkowskie, a jego wejście w życie wiąże się z konkretnymi obowiązkami dla polskich przedsiębiorców, których niewykonanie zostało obwarowane wysokimi karami pieniężnymi.

II Kto podlega nowym obowiązkom zgłoszeniowym?

Zgodnie z art. 55 ustawy AML, w brzmieniu, które zacznie obowiązywać od 13 października 2019 r., Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych jest systemem teleinformatycznym służącym przetwarzaniu informacji o beneficjentach rzeczywistych spółek wymienionych enumeratywnie w art. 58 ustawy AML. Ze wskazanych przepisów wynika zatem wprost, że obowiązkowi ujawnienia beneficjentów rzeczywistych podlegają wyłącznie spółki prawa handlowego, tj:

1. spółki jawne;
2. spółki komandytowe;
3. spółki komandytowo-akcyjne;
4. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;
5. spółki akcyjne, z wyjątkiem spółek publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 623).

W związku z uchwalonymi już przepisami o wprowadzeniu do polskiego porządku prawnego nowego rodzaju spółki prawa handlowego – prostej spółki akcyjnej, z chwilą wejścia w życie przepisów o tej spółce wskazany powyżej katalog spółek zobowiązanych do raportowania o beneficjentach rzeczywistych zostanie poszerzony o prostą spółkę akcyjną.

Zgłoszenia w imieniu spółki dokonuje osoba uprawniona do jej reprezentacji, zgodnie z zasadami reprezentacji obowiązującymi w danej spółce, tj. członkowie zarządu lub wspólnicy uprawnieni do reprezentacji spółki osobowej.

III Jak poprawnie zidentyfikować beneficjenta rzeczywistego?

Dokonanie zgłoszenia beneficjenta lub beneficjentów (może być ich kilku) rzeczywistych danej spółki musi być poprzedzone właściwą identyfikacją podmiotów podlegających zgłoszeniu. Należy podkreślić, że oświadczenie o beneficjencie rzeczywistym jest składane do Rejestru pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, której mogą podlegać osoby je składające, dlatego prawidłowa identyfikacja beneficjentów rzeczywistych powinna być dokonywana z najwyższą starannością.

Zgodnie z definicją ustawową przez beneficjenta rzeczywistego rozumie się osobę fizyczną lub osoby fizyczne sprawujące bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez klienta, lub osobę fizyczną lub osoby fizyczne, w imieniu których są nawiązywane stosunki gospodarcze lub przeprowadzana jest transakcja okazjonalna, w tym w przypadku klienta będącego osobą prawną inną niż spółka, której papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym podlegającym wymogom ujawniania informacji wynikającym z przepisów prawa Unii Europejskiej lub odpowiadającym im przepisom prawa państwa trzeciego:

• osobę fizyczną będącą udziałowcem lub akcjonariuszem klienta, której przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji tej osoby prawnej,
• osobę fizyczną dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym klienta, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
• osobę fizyczną sprawującą kontrolę nad osobą prawną lub osobami prawnymi, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji klienta, lub łącznie dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie klienta, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
• osobę fizyczną sprawującą kontrolę nad klientem poprzez posiadanie w stosunku do tej osoby prawnej uprawnień, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2019 r. poz. 351), lub
• osobę fizyczną zajmującą wyższe stanowisko kierownicze w przypadku udokumentowanego braku możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych w tiret pierwszym, drugim, trzecim i czwartym oraz w przypadku niestwierdzenia podejrzeń prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.

W przypadku klienta będącego trustem przez beneficjenta rzeczywistego rozumie się założyciela, powiernika, nadzorcę, jeżeli został ustanowiony, beneficjenta lub inną osobę sprawującą kontrolę nad trustem. W przypadku klienta będącego osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, wobec którego nie stwierdzono przesłanek lub okoliczności mogących wskazywać na fakt sprawowania kontroli nad nim przez inną osobę fizyczną lub osoby fizyczne, przyjmuje się, że taki klient jest jednocześnie beneficjentem rzeczywistym.

Z powyższego wynika, że identyfikacja beneficjenta rzeczywistego spółki (którym zawsze jest osoba fizyczna, nigdy osoba prawna lub jednostka) powinna rozpocząć się od stwierdzenia czy istnieją osoby fizyczne, które posiadają co najmniej 25% udziałów/akcji/prawa głosu w organach stanowiących danej spółki bezpośrednio lub za pośrednictwem innych osób prawnych.

Jeżeli w strukturze grupy kapitałowej pojawiają się innego rodzaju osoby prawne, przykładowo trusty, fundacje zagraniczne, fundusze inwestycyjne identyfikacja może okazać się bardziej skomplikowana. Identyfikacja może okazać się także skomplikowana w grupach kapitałowych o rozbudowanej i skomplikowanej strukturze właścicielskiej, dlatego czynności związane z poprawną identyfikacją beneficjentów rzeczywistych powinny zostać podjęte przez spółki z odpowiednim wyprzedzeniem.

IV W jaki sposób dokonać zgłoszenia?

Rejestr został utworzony jako system teleinformatyczny, a organem właściwym do jego prowadzenia jest minister do spraw finansów publicznych. Zgłoszenie będzie składane za pośrednictwem strony internetowej, udostępnionej w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

Dokonanie zgłoszenia będzie nieodpłatne i możliwe w całości za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej (bez konieczności wizyty w urzędzie). Zgłoszenie składane będzie w formie dokumentu elektronicznego, zgodnie ze wzorem udostępnionym przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych i opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP oraz zawierać będzie oświadczenie osoby dokonującej zgłoszenia do Rejestru o prawdziwości informacji zgłaszanych do Rejestru.

Jak wskazano wcześniej świadczenie o prawidłowości danych składane będzie pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Zgłoszenie będzie obejmowało dane identyfikacyjne spółki, członków organu zarządzającego lub wspólników uprawnionych do reprezentacji oraz oczywiście beneficjentów rzeczywistych.

Zgłoszenie będzie obejmowało następujące dane spółki:

1. a) nazwę (firmę),
2. b) formę organizacyjną,
3. c) siedzibę,
4. d) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym,
5. e) NIP,

a w stosunku do beneficjenta rzeczywistego oraz członka organu lub wspólnika uprawnionego do reprezentowania spółki:

1. a) imię i nazwisko,
2. b) obywatelstwo,
3. c) państwo zamieszkania,
4. d) numer PESEL albo datę urodzenia – w przypadku osób nieposiadających numeru PESEL,
5. e) informację o wielkości i charakterze udziału lub uprawnieniach przysługujących beneficjentowi rzeczywistemu.

Kiedy upływają terminy dokonania zgłoszeń?

Rejestr ma zacząć funkcjonować od dnia 13 października 2019 r. Zgodnie z przepisami wprowadzającymi zmiany do ustawy AML, spółki istniejące w tym dniu będą miały sześć miesięcy od dnia uruchomienia Rejestru na dokonanie stosownych zgłoszeń. Termin ten upłynie 13 kwietnia 2020 roku.

Jednocześnie wszystkie spółki, które zostaną wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego po dniu 13 października 2019 r. będą miały tylko 7 dni od daty rejestracji na dokonanie zgłoszenia do CRBR. Należy podkreślić, że rejestr przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego nie będzie w żaden sposób powiązany z CRBR prowadzonym przez Ministra Finansów w związku z czym dane o beneficjencie rzeczywistym będą zawsze wymagały odrębnego zgłoszenia przez spółkę.

Ujawnieniu w CRBR będą podlegały także wszelkie zmiany danych już do tego Rejestru zgłoszonych. W przypadku zmiany danych termin na dokonanie odpowiedniego zgłoszenia do CRBR wynosi 7 dni od daty zaistnienia zmiany. Informacje podlegające zgłoszeniu do CRBR wymagają zatem stałego monitorowania przez podmioty odpowiedzialne za dokonywanie zgłoszeń. Należy także podkreślić, że w przypadku zmiany danych siedmiodniowy termin na dokonanie zgłoszenia należy liczyć od daty dokonania zmiany, a nie od daty ujawnienia tej zmiany w rejestrze przedsiębiorców KRS. Oznacza to, że w wypadku zmian, co do których wpisy w rejestrze przedsiębiorców KRS mają charakter deklaratoryjny np. zbycie udziałów, zbycie ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej czy zmiany w składzie zarządu termin na dokonanie zgłoszenia do CRBR będzie wynosił 7 dni od zaistnienia zmiany a nie jej wpisu do KRS. W przypadku zmiany danych związanej z czynnościami, dla których wpis do rejestru przedsiębiorców ma charakter konstytutywny np. podwyższenie kapitału zakładowego w spółce z o.o., datą zaistnienia tej zmiany będzie data wpisu do rejestru przedsiębiorców, która stanowić będzie początek siedmiodniowego terminu na dokonanie wpisu do CRBR.

VI Jakie są sankcje za niedokonanie lub brak aktualizacji zgłoszenia?

Sankcje za naruszenie obowiązków dokonania odpowiednich zgłoszeń do CRBR są wysokie i mają różny charakter. W pierwszej kolejności artykuł 153 ustawy o AML za naruszenie obowiązku dokonania zgłoszenia we właściwym terminie  przewiduje  karę pieniężną do wysokości 1 000 000 zł.

Poza tym osoba dokonująca zgłoszenia informacji o beneficjentach rzeczywistych i ich aktualizacji, tzn. osoba reprezentująca spółkę może ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą za szkody jakie inne podmioty poniosły w związku z brakiem zgłoszenia lub nieprawdziwością zgłoszonych danych. Osoba taka ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną zgłoszeniem do Rejestru nieprawdziwych danych, a także niezgłoszeniem w ustawowym terminie danych i zmian danych objętych wpisem do Rejestru, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą osoba dokonująca zgłoszenia informacji o beneficjentach rzeczywistych i ich aktualizacji nie ponosi odpowiedzialności.

Jak wskazano już wcześniej zgłoszenie wiąże się z poddaniem się przez osobę je składającą odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

VII Kto będzie uprawniony do pozyskiwania danych z Rejestru i w jakim trybie?

CRBR będzie rejestrem w pełni jawnym. Informacje o beneficjentach rzeczywistych zgromadzone w Rejestrze będą udostępniane nieodpłatnie każdemu wnioskodawcy. Zgodnie z opublikowanym już Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 16 maja 2018 r. w sprawie wniosków o udostępnienie informacji o beneficjentach rzeczywistych oraz udostępniania tych informacji (Dz. U. poz. 965) pozyskiwanie informacji o beneficjentach rzeczywistych będzie odbywało się w pełni elektronicznie, za pośrednictwem strony internetowej udostępnionej za pośrednictwem Biuletynu Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz szybko.

Zgodnie z powołanym rozporządzeniem udostępnienie informacji o beneficjentach rzeczywistych ma następować w ciągu 5 minut od złożenia wniosku, według stanu na moment ich udostępnienia lub do końca następnego dnia roboczego po złożeniu wniosku, jeżeli wniosek dotyczy informacji za okres wskazany we wniosku. Informacje będą udostępniane na podstawie nr PESEL beneficjenta rzeczywistego , numeru NIP spółki albo imienia, nazwiska i daty urodzenia beneficjenta rzeczywistego – w przypadku beneficjentów rzeczywistych zgłoszonych do Rejestru jako osoby nieposiadające numeru PESEL.

Pozyskiwanie informacji z CRBR będzie w pełni bezpłatne.

Nie da się ukryć, że CRBR będzie narzędziem dającym szerokie i łatwe możliwości identyfikacji majątku osób fizycznych kontrolujących grupy kapitałowe, nawet te o skomplikowanej i rozbudowanej strukturze właścicielskiej i poważnym krokiem ustawodawcy w kierunku całkowitej likwidacji możliwości częściowo anonimowego prowadzenia działalności gospodarczej.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1115 z późn. zm.).
2. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 maja 2018 r. w sprawie zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych (Dz. U. poz. 968).
3. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 maja 2018 r. w sprawie wniosków o udostępnienie informacji o beneficjentach rzeczywistych oraz udostępniania tych informacji (Dz. U. poz. 965).
4. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, zmieniająca rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 i uchylająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/60/WE oraz dyrektywę Komisji 2006/70/WE.

Kancelaria Sadkowski i Wspólnicy wychodząc naprzeciw oczekiwaniom Klientów oraz potrzebom rynku, posiada wyspecjalizowany zespół, który może udzielić pomocy we właściwej identyfikacji beneficjentów rzeczywistych spółek oraz dokonaniu  zgłoszeń do CRBR.

Jeżeli mają Państwo jakiekolwiek pytania z tej lub innej dziedziny – zapraszamy do kontaktu