Zgodnie z artykułem 23 kodeksu spółek handlowych umowa spółki jawnej powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Jednocześnie kodeks spółek handlowych nie zawiera jakiejkolwiek regulacji w przedmiocie tego, w jakiej formie powinna zostać sporządzona umowa spółki jeśli przedmiotem wkładu jest prawo, do którego skutecznego przeniesienia przepisy kodeksu cywilnego wymagają zachowania szczególnej formy (czyli w szczególności w sytuacji, kiedy przedmiotem wkładu do spółki jawnej ma być prawo własności nieruchomości). Dotychczas prezentowane w doktrynie stanowisko raczej jednolicie opowiadało się za tym, iż w przypadku wniesienia przez wspólnika wkładu, którego przeniesienie lub ustanowienie wymaga zachowania formy szczególnej, umowa spółki jawnej powinna zostać zawarta w tej formie szczególnej (tak na przykład B. Borowy, w: Z. Jara (red.) Kodeks Spółek Handlowych, C.H. Beck czy prof. dr hab. Janusz A. Strzępka i dr Ewa Zielińska, w: dr hab. Janusz A. Strzępka (red.), Kodeks Spółek Handlowych, Komentarz). W tym zakresie podobnie również ukształtowała się praktyka. W sytuacji kiedy więc przyszli wspólnicy spółki planowali wniesienie do spółki aportu w postaci prawa własności nieruchomości udawali się do notariusza aby sporządzić umowę nowo zawiązywanej spółki w formie aktu notarialnego.

Na tle powyższego stanowiska i raczej ugruntowanej praktyki wyłomem jest postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2015 roku wydane w sprawie o sygnaturze II CSK 85/14, w którym to Sąd Najwyższy dopuścił możliwość zawarcia umowy spółki jawnej w formie przewidzianej w art. 23 kodeksu spółek handlowych, także wtedy gdy przedmiotem wkładu do spółki jest prawo własności nieruchomości, z tym zastrzeżeniem, iż po rejestracji tej spółki powinno nastąpić przeniesienie własności nieruchomości na rzecz spółki na podstawie odrębnej umowy zawartej w formie aktu notarialnego. Co więcej Sąd Najwyższy w odniesieniu do opisanej powyżej praktyki zawierania umowy spółki jawnej w formie szczególnej w sytuacji kiedy jest to uzasadnione przedmiotem wkładu jak i również w odniesieniu do rzadziej stosowanej praktyki zawierania umowy spółki w formie zwykłej pisemnej wraz z równoległą umową w formie aktu notarialnego przenoszącej własność wkładu wskazał, iż obie te konstrukcje „budzą uzasadnione wątpliwości”. Jako uzasadnienie powyższego stanowiska zostało przez Sąd Najwyższy wskazane, iż celem ustawodawcy było stworzenie uproszczonej regulacji w zakresie tworzenia i działania spółki jawnej w tym między innymi poprzez zastrzeżenie zwykłej formy pisemnej dla umowy spółki jawnej.

W tym momencie trudno jest wskazać czy i w jakim zakresie powyższe postanowienie wpłynie na dość już ugruntowaną praktykę w zakresie przyjętego sposobu postępowania w sytuacji kiedy przedmiotem wkładu do spółki jawnej ma być prawo własności nieruchomości. Trudno jednak sobie wyobrazić sytuacje, że sądy rejestrowe czy wieczystoksięgowe zaczną kwestionować skuteczność rozporządzenia nieruchomością wnoszonej tytułem wkładu w ramach umowy spółki jawnej zawartej w formie aktu notarialnego jeszcze przed rejestracją tej spółki.

Nie analizując już w tym miejscu jurydycznych argumentów w przedmiocie zasadności lub braku zasadności takiego rozwiązania, należy wskazać, iż z punktu widzenia wspólników spółki jawnej często jest po prostu wygodniej aby dokonać wszelkich formalności (w tym związanych z wniesieniem wkładu) przed wpisem spółki do rejestru. Dodatkowo zastosowanie takiej jak to wskazał Sąd Najwyższy „wątpliwej” konstrukcji, może stanowić z punktu widzenia samych wspólników lepszą gwarancję wzajemnego uczestnictwa w spółce. Nietrudno bowiem wyobrazić sobie sytuację, iż po wpisie spółki do rejestru wspólnik zobowiązany do wniesienia wkładu w postaci prawa własności nieruchomości nie będzie chciał z jakichś powodów zawrzeć umowy przenoszącej jej własność. I choć sposób dochodzenia realizacji tego obowiązku nie jest w postanowieniu Sądu Najwyższego wskazany, jak się wydaje w takiej sytuacji jedynym sposobem egzekucji tego obowiązku będzie wystąpienie na drogę sądową na podstawie art. 64 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie.

Paulina Pchła
p.pchla@sadkowskiiwspolnicy.pl
Dział Prawa Handlowego i Obrotu Międzynarodowego
Sadkowski i Wspólnicy